Het is weer offertijd. Het hele jaar door gebrandmerkt om nu naar de slachtbank te worden geleid. De beulen van dienst stoomden zich al het hele jaar door klaar. Met stoer gepraat en een hele dosis hormonen pepte ze hun ego’s op. Gelukkig voor dit slachtoffer geen waterbadmethode of CO2-gas [1]. De Amerikanen liepen al te veel gezichtsverlies met hun variant. En het mag ook niet lijken dat de geschiedenis zich herhaalt. Maar nu de hakbijl al boven het hoofd hangt, rest er zich nog maar enkel de vraag: schuldig of niet?
Niet meer dan de rest! Het antwoord lijkt niet echt constructief, maar het leidt wel naar het punt waar ik naar toe wil. De behandeling van dieren is niet enkel een pijnpunt voor moslims (en joden). En het beperkt zich evenmin tot de laatste levensminuten van het dier.
Enkele maanden geleden kozen mijn echtgenote en ik voor het veganistisch alternatief. Enkel nog sojamelk in onze koelkast. De soja mocht op haar beurt enkel in Europa geteeld zijn, daar de ecologisch voetafdruk van de sojateelt (opnieuw voornamelijk voor de vee industrie) in het regenwoud te groot is. Ingelicht door de documentaire Vegucated [2] en Verlicht door de visie en het wereldbeeld van de Islam, leek het ons niet meer verantwoord om deel te nemen aan dit aspect van de consumptiemaatschappij. Hiervoor wilden we als gelovigen geen verantwoording afleggen.
We vonden verdere religieuze onderbouwing voor deze beslissing in de woorden van de tweede kalief van de Islam, Omar, “Let op voor vlees. Het draagt dezelfde verslaving als wijn.” [3] In premoderne moslimmaatschappijen was vlees eten iets wat enkel plaatsvond op vrijdag. En dit was voor welgestelde gezinnen. De twee feesten (suiker- en offerfeest) waren voor de minderbedeelden vaak de enige momenten waarop zij de smaak van vlees proefden. Een vegetarische levensstijl was ook niet onbekend gedurende het leven van de Profeet (vrede zij met hem). Toen onderhield zijn metgezel Ibn Abi Lahm al een zuiver vegetarisch dieet.
We, mijn echtgenote nog iets meer gemotiveerd dan ik, maakten er tevens een punt van om actief het veganistisch alternatief te promoten.[4] Het is daarom dat ik van dit artikel niet enkel een beklag wil maken over de hypocrisie waarmee dit onderwerp onvolledig wordt behandeld. Ik wil schot in de zaak dierenrechten. Dus gaan we een aantal zaken benoemen. Latifa Matheeussen verwoordde het al mooi in haar opiniestuk “Ik eet geen vlees, dankzij de islam” in De Morgen. Ik wens haar lijn verder te trekken en verder op het moslimperspectief te bouwen
[1] Beide methodes worden gebruikt als verdovingsmiddel bij pluimvee en ander vee.
[2] zie link onderaan
[3] Muwatta Imam Malik.
[4] Ik ben momenteel actief vrijwilliger bij De Koepel moskee waar de helft van het bestuur, de hoofdpsycholoog en de leerlingenbegeleider allen vegetariër zijn. Of “bewust moslim” hoe zij zichzelf liever noemen.
Meer dan van vlees en bloed
In de tiende eeuw schreef Ikhwan al-Safa De zaak van de dieren tegen de mensen. [5] Het boek behandelt de stemming van de dieren jegens de mens. Ze hebben er genoeg van. Zonder enig vertoog worden ze opgejaagd en geslacht en worden ze ontheemd uit hun leefgebieden. De dieren besluiten aan te kloppen bij de koning van de djinns en vragen hem te oordelen tussen hen en hun kwelgeesten. De dieren tonen aan hoe zij in tegenstelling tot de mens wel in harmonie leven met de natuur en hoe zij wel voldoen aan Gods intentie in de schepping. Maar ongeacht hun argumenten, delven ze toch het onderspit.
In de Koran werd eerder al een zelfde soort betoog gehouden door de engelen. Toen God aankondigde dat Hij een kalief [6] op de aarde ging aanstellen, stelden ze Hem de vraag, “Zal U iemand aanstellen die verderf zal zaaien en bloed zal vergieten, terwijl wij U prijzen?” Gods antwoord was simpel: “Ik weet wat jullie niet weten.” In de twee daarop volgende verzen verhaalt God hoe Hij Adam de namen van alle zaken aanleerde, om hem daarna terug onder de engelen te brengen. Toen zij zagen wat God Adam had geleerd en zijn capaciteiten realiseerden, zeiden zij met erkenning, “Geprezen bent U, ongekend in Uw Glorie! Wij beschikken over geen kennis, behalve wat u ons bijbracht. U bent zeker Alwetend, Alwijs.”
Bovenstaande dialogen zijn eeuwen oud, maar lijken vandaag de dag meer van toepassing dan ooit. Ze passen binnen een visie waarbij de mens verantwoordelijk is voor het welzijn van de aarde en al haar bewoners. Het geeft een enorme betekenis aan ons aardse bestaan. Maar het lijkt alsof de moderne mens deze rol vergat en dat zijn daden juist leiden tot de ondergang van deze mooie planeet. De gelovige is hier al te vaak even modern als zijn andersdenkende tijdsgenoten. Hierdoor verliest hij echter de geest van zijn religiositeit en blijven enkel zielloze handelingen over.
De Koran verbreedt onze horizon door te stellen dat “er geen wezen op de aarde of vogel in de lucht is, behalve dat ze een gemeenschap zoals jullie vormen. […] En tot hun Heer zullen zij worden verzameld (6:38).” [7] De positie van dieren wordt verheven tot die van gemeenschappen zoals de onze. Er wordt hen een bewuste ziel toebedeelt. Het zijn niet louter voorwerpen van consumptie of dragers van onze lasten. Hun bestaan heeft betekenis.
De profetische uitspraken met betrekking tot behandeling en rechten van dieren zijn talrijk. De jurist en grondlegger van een van de vier erkende rechtsscholen binnen de Islam, Ahmed ibn Hanbal, begreep en erkende deze profetische beschouwing. Hij formuleerde het hoogtepunt van middeleeuwse dierenrechten in zijn verklaring dat “de getuigenis van degene die dieren verbaal misbruikt niet aanvaard wordt”.
[5] Ikhwan al-Safa, Bulaaq Uitgeverij.
[6] Verantwoordelijke opvolger.
[7] Koran soera Het Vee, vers 38.
Halaal? Ja. Maar is het islamitisch?
“En eet van hetgeen waarmee God jullie voorzag, toegestaan (halal) en zuiver (tayyib). En wees jullie van God bewust, Degene waarin jullie geloof plaatsten.(2.172)” [8] Met deze vermaning introduceert de Koran een tweede criterium met betrekking tot wat we al dan niet dienen te eten en drinken. Tayyib of zuiver doelt op meer dan enkel gezond en onbedorven voedsel. Dit kwalitatief aspect heeft ook betrekking op de manier waarop voedsel tot stand kwam en doelt op het ethische aspect hiervan. Het brengt meerdere spirituele dimensies naar voren. In welke economische, ecologische en verantwoorde omstandigheden werd het geproduceerd? Vragen die een antwoord vereisen.
Het is noemenswaardig, in het licht van bovenstaand verzen en de discussie omtrent slachten, dat slagers in het vroegere Ottomaanse rijk iedere zes maanden op verlof werden gestuurd. In deze periode dienden ze zich bezig te houden met tuinieren en zaaien en dienden ze zorg te leren dragen voor levende wezens. De gedachte hierachter was de vrees dat iedere dag slachten en vlees versnijden emoties zoals barmhartigheid en medeleven verwijderden uit het hart. Deze periodes van afzondering en meditatie dienden deze gevoelens te herstellen.
[8] Koran soera De Koe, vers 172
Bewustwording
Het is nu aan ons om onze daden op de weegschaal te leggen en ons de vraag te stellen: voldoen we aan de Koranische voorschriften? Kunnen we akkoord gaan met de industriële manier waarop dieren worden gekweekt, onderhouden en uiteindelijk geslacht? Ik zou ieder willen uitnodigen om de documentaire Vegucated [9] te bekijken en de impact van de vlees- en vee industrie te ontdekken. Beelden zeggen hier veel meer dan woorden.
Aan degenen die zullen slachten gedurende het offerfeest zou ik het advies wil meegeven van de Profeet Mohammed, “Zeker, Allah heeft uitmuntendheid (ihsan) in alles bevolen. […] Dus wanneer jullie slachten, slacht dan met uitmuntendheid. Laat ieder z’n mes scherpen om het geslachte dier zo comfortabel mogelijk te laten sterven.”
Wees zorgvuldig en heb ihsan in het uitkiezen van het offerdier en steun niet de productielijn van op hormonen gekweekt vee. Stel het dier niet bloot aan emotionele stress en neem haar leven enkel op een manier waarmee Degene die haar oorspronkelijk leven gaf tevreden mee is.
Vele vredesgroeten en een gelukkig feest!
[9] Vegucated